Исан якьу вахтт аве: Iурд, хьид, гIул, цул. Гьер са вахттунихъ хъая учин Iеламатар, луьгIматар, девлет-баракатар. Хъая учин гьер са вахттунис хъудуьхьуь герек иде курар-лихунар. Курарихъас гъургъучин, мебур ме вахттунихъди, те вахттунихъди хъучихьубан асуллувел хIисаб аркьа ке ппара тIабиIетин гьавайилас. Гьавайилди ке Iайи тушкин вахтт исан Iурд э. Байирдин курар адавай, хулариъ экьуна аргвайчира, ке четинвел, загьмат алдеяфра Iурдин курарил э. Гьелбетта, авалдин вахттари хъара ппара. Гьалдин инсанарис, нагагь чаб шагьурариъ аяттар идехаб, алтухъ Iурдин четинвеларикес хабар вейдава. Iурд багу верегуна, мебурин гIезаб ве Iари Iурдис аликIас ибгIа кан-лек хIезур акьуб. Мебурис аве хIезур ибгIа хал, ибгIа хьед. «Чай духаттис шаккарин тIем фиштти ягIархьасе» агъаф суман, мебурис хIурарин азиятарикес хабарди авейдава. Ме иджвел э ме бурис шагьурдин. Сасра багулихъас фикир акьучин, шагьурдин гьава дараматаригьас, гьер джурейин заводари, машинари кум фартай, чIир аркьая гьавайигьас Iурдин ухьтанвел мебурис аргвайдава. Iурд уч — исан вахттарикес суьхIуьрдин вахтт суманф э. ХIурин мукьариъ мин суьхIуьрвел кIилди гъилин чангаъ аяф суман аргвай ве. Угъуная ибхь кIилди дуньяйил алчахъу джагвар лехIеф суман аргва. ТабиIет ме лехIефин кIенакк гъархьуф хIисаб ве, хьидин ибгIа ягъар адина уч кегъикасттегьен. Ул йирхIуна, куьчабуриъ ая ибхьин пусар, джагвар хукIара аликIуна дуньяйин чавушарна вакилар суман гъузуная гьава кIурар, хулар, баябан хуппурар, чулар агугуна, хиял ве ме ибхь мусра е уьцIасттава, е найчра гуланасттава пуна. Амма са-Iу ибгIа ягъ хьухаб, бицIибицIи уьцIай рекIв аттархьу шушабур суман кIутIкIутIаяр кедагъуна аве гъвадарикес. Завариас пеI-пеIди угъая ибхь агухаб, инсандин фикир ве, яраб мебур гьина адархъаттар эгьан пуна. Iуьшан багамис аязи гьер джурейин накьишарин ишкилар ата тIагарарин шушабурик. Мебурин ухьтанвел агуна, шиникквар лап муьхIтал хьуна шад ве, чаб гIачархьуф суман ве Iурдин хIикатигI. Кканве хъара шиниккварис гIешкъунис, жиркь-жиркь атай, ибхьигI гIаруцас, мурхIарил экьуна цIухалаяр акьас. Чиппин аруцубаригьас, гьуккубаригьас аязин, мекIелан гьич хабара кехIей вейдава. Мебура тич акье. Хъара Iайи ахъутIуна аве шиникквар ЦIае исан хIаягъахъ. Iурдин вахтт хъучадиф, хабар ирцIанде мебурис ме хIаягъ багу хьубахъасра кехIей. Э, бицIиттарис кьацIра кIвалас давере дурахIалар, уйинар, хIаягъар Iурдихъ ппара хъая. Амма хIа инсанарис загьматара алтухъ ве. ХIурин мукьуйиъ яшамиш вере инсанарис Iурдин батIарвел фиштти аларгвайчин, гьетиштти мин четинвелра аларгва. Ккулинвел хъудавай лихан инсандис загьматра ве, загьматин хIекъи гъилиди адигуна, кIилди бизарвелар кIваласра ве. Малариъ гIешкъар аяттар, хIуькуматин ку рар фаяттар Iурдана хIурариъ экьучира, аме пай идемарин ве шагьурариъди лиханас. Хулан кар, илгунфра, къикъефра алчархьа хумбарил. Мал-чаравайис IуькI-кьал, пичиъ агъикIас угаф ахъийина авейчира, мебур ишламишра акьуна кканве. ДехIела курара ппара алчархьа. Iари са маларихъна пичихъ ахъаджихIубра рехIетин кар дава. Малдис ккехъуна, фурд ккедихьуна, хьед йина кканве Iурдана. Джикъе ягъара хьугуна, хьибу тIунис салаъди ачаверехаб, гьете кIилин ягъ салаъ аттархьуф суман ве. ДехIела инсанар хьудегьен алучIа Iу тIун акьас. Хъара иджи э, нагагь вахттуни файшуна латалахъди хьед йина гъас верехаб. Фас пучин, аве лишттин ягъар, малар адику вахттуни латалаъ тIинкIра хьед адавай. Е нецIухъди гьикас вейдава мебур. Нандиас файдина ирцIанчира ягIарвейдава мебурис хьед. Авала маларис ирцIан хьед кидавай, хулаъ ишламиш аркьая гьер са тIинкI хьеттинра хъархъай гъарефи. Кан Iуьччанас, Iеле ямаг акьас, чайдан чайин руьхьес, хулан мерттхьун акьас, джандин мерттхьун акьас зайдайи кканверефи хьед. Эгена хулан хизан хIа идехаб, хъара ппара. ЦIайин кара ппара хIа и. Са хулаъ аверефи пич. Джалла хизанара завал хьуна эркьвайи гьеме хулаъ. Алгъурзанфи Iуьшуйра пичил, цIа кеттдавес. Хулаъ бицIи шиникквар аяхаб, хъара цIуппе къаравулвел аркьай пичил. Гьал хIурариъра авалдин четинвелар андава, алтухъ цIа аркьаттар андава. Хьед гъареттар нагагьра аргвай андава. Малара са паяри ухIай андава. Удигь вахттарихъ хъуттурфуна, аязарна ибхьера кехIей лап чIукь э. Зас кIвалде зе бицIи вахттари фишттин хIа ибхьер, мекIер авереф ичин. ХIунис хуная урчра агъагъарефи пичин багулихъди. Садпу Iуьшуй салаъ атучин, ругъуна кIес гучIай. Гьалдин вахттари салаъра батIарди ибгIа аве. Са чIалалди, Iурдин ке хIа кар- сагъ-саламатилди Iурдиас мал-къара аттивубна, хулаас ибгIавел кам дакьуб э.
Луиза Гусукаева