Калтуфарин душман-ФИТОФТОРА

Калтуфар — бусттанариъ ке ппара узай, ишламиш аркьа емиш э. Ме инсанарин Iудпе гуни э. Калтуфи инсан гашила кIебаккес ухIуфе гашин, сара Iлеф адава исари.
Амма михъ лап хатIа душман хъая-фитофтора агъа иттал. Фитофторайин грибокди са-Iу ягъан арайи 2-3 вазалан кар, кьацIра дакьуф суман ккедихьа. Калтуфарин чIичIарик буре тIаматIамар вя, чIичIар рукъас хъучучIа, гьемишан бусттанариъ кар аркьай вардиштти ая инсанара кегьей фиркьайчира дагIай, лал хьуна гъата. Амма ме иттал гъурзар аркьа рехIетин Iэмал ая, (ацIун исари ягIаттари ишламиш аркьай гъвурдиаяттарин Iэмал) -калтуфарин чIичIарис марганец гIая дихъурна борная кислота гIая дихъурар духIуба аркьай хIел-хIел аркьай ичичин.
Фикьас эгьан ме фитофтора агъа азар мидегьен хатIа идеф?
Фитофтороз-хIекьдан калтуфаринра памадурарин калтуфаринра ппамадурарин. Phytopththora infestans агъа грибок ке Iайи алгъазиланф угъай, алахъу вахттуни э, 15-25 гарадус ибгIавел ая вегIдайи, джилиъ лам алтухъ хьуна гуна. Гебирин тумар гъареф угъалин тIинкIари э: сагелай чIичIарис киркьва, хабди чаб калтуфара иттар вя (къабахъ иса узу гуна, хаб гебирихъай итталра далгъванде).
Фиштти ягIархьасе калтуфарис ме иттал киркьунаф?
1.ЧIичIарил ччаман буре суман, дахи кIаре вере тIамтIамарилди.
2.ЧIичIарин ккенакк багвук лам ппара ая вегIдайи гIур алахъуф суман гьава хьегуна.
3.Вахтт дахьуна, чIичIар тIухай, рукъас хъучучIугуна.
*ГIелимарин чIаларилди, нагагь вахттуни хъучудушухаб 70% -дегьен мехIсул 2-3 хIефттайин арайи ккеттархьас аркьа*.
Аптекайиас гъушу уджуз задарин кумак.
Багьайин химический фунгицидарин еринди ишламиш аркьа марганецдина, борная кислотайи инсандис зарар девегъилди кумак аркьа; мебурин хайир алтухъ э химикатарилас:
*Мебури калтуфарин чIичIарик грибокин тумар кидичIвас джар дивас аркьа.
*ЧIичIарин варттал багв грибок хидичIвас, хIа дахьас IуьчIевел(окислят) аркьа.
*Гебури грибокарин тумар, итталар кIес аркьа.
Борная кислота:
*Набататарин клеткабурин стенкабур цIIуьппе аркьа.
*Итталар кикьвас артай дава, цIуьппе аркьа фи инфекцихъди хьичира
* Калтуфар хьас кумак аркьа.
Фиштти ишламиш акьуна кканчин.
Калтуфарис зарар девегъилди ишламиш акьуна кканде марганец: ге лап Iэкве ире нев ккея дихъур э аркьаф: 1-3 уд гIихьа 10 л хьеттигI.
Борная кислота 10 л хьеттигI 2 ямаг уха ттур агату дихъур акьуна, ича.
Гебур суман хъара, идже вя 3% перекись водорода : 2 ямаг уха ттур 1 л.хьеттигI.
Йод: 2мл йод 1 л хьеттигI. (Сагелай марганец, сасра гелай йод -духIуба аркьай кканде)
Дихъурар ишламиш аркьагуна кьайдабурил алгъузуна кканде, чIичIар дугас. Дихъур алчичаф багамикестти дахи, рагъ аличагунас, ера рагъ алттархьегуна музе улудар ая хьед ахъарта задттилди(лейкайилди) ичина кканде.
Нагагь Iайи киркьуна аячин иттал, кумак вереф химический препаратарикес э.
Амма калтуфиъ тук ахъуна, калтуф вере арайиъ гебур ишламиш акьас хатIа э-калтуфигI гIачавесе. (Интернетиъас).

Тамам Рамазанова