Тукарин рангарин, нурарин, Рухая халича рушари. Инсан дуньяйил яратмиш хьуна хъас хаб загьматилди кар аркьай вардиш э. Сифтта учин Iуьмурди инсан хъучучIуне гъазаватдалди джил арайил акьас дуламишвел хьас, хабди аркьа кардихъди хъучучIуне ишламиш акьас гъван. Гъвандикес герек иде диликар акьас, лазим вере мукьуйиъ ишламиш акьас. ДехIела те заманайис агъай хьуне гъвандин асир. Са вахтт ккеттушухаб инсади гъвандихъай барамбарди хъучучIуне ишламиш акьас кIур, ягIархьуне ишламиш акьас рукь, шуша, хъара сасра лазим вере шейъер. Сифтта кIуранинра шушайин шейъэр ишламиш аркьай хьуне хулаъ. Хулас лазим къабар, турар, хъара сасра иде-даваттар. Вахттар алттушуна, инсанрис ягIархьуне накьишар акьас сифтта гъвандик. Гъвандик накьиш акьуб хIисаб аркьа ке четин загьматин кар, амма ппара гагьди ухIас вереф. Хабди кIураник, шушайик. Гьемиштти инсан учин Iуьмурди вардиш хьуне гьер са кардихъди, кеспихъди ишламиш аркьай гъиликк ккея шейъ. Кар инсандис мегIелим хIисаб э. Таджриба хъай гIешкъунилди кар аркьа инсан гьер са кеспин эеси э. Пеша кея гьунарлу инсандин кьимат мус хьучира хIа э. Гьер милатарихъ хъая чиппин гIедатар, усттавелар, иш-пешабур. КIвал акьасе, хьес джаллабурис ягIа Iуьрусарин гжель, хохлома, Елецкий кьирар, ая хъара ппара мишттин идже пешабур кея инсанар. Гьеме курарис Дагъусттандин миллатара мус хьучира девлет тарих хъая, зурба зигьинлу халкь э. Загьматилди кар акьубас, усттавеларис, иш-пешабурис. Фидегьен миллатар Дагъусттандиъ айчин, гьегиштти гьер са миллатихъ хъая чиппин гьер джурейин курара, чиппин зурба ттур ая зигьинлу инсанар. Лезгибур, табасаранар, агъулар хIисаб аркьа кьвадилкьванар, гвегIенар, къирар руха усттабур. Хъара мебури арайил аркьа кьудакь. Гьелбетта кьвадилкьван акьуб лапп хIа кьимат ая, амма загьматин кар э. Ме иш-пешайин эесибур э хумбар. Гьер хизандихъ хъаве чиппи ишламиш аркьа накьиш. Кьандисттегьен ме кар лап зурбадалди аркьай ами. Гьалдин джигьиларис ме пешайин е кьиматра алтухъ ягIай андава, е загьматра. Миштти идегуна ягIа зас ахъакьас кканди ая кьвадилкьванар акьубан тарих. Ме кар инсанарис авалдин хаб ягIаяф э, са чIалалди, хIуппан хьеяр хулан гереквелдис ишламиш акьас ягIархьехаб мич. Хьеяр архIухаб, ппара гъилилас вейи ттун акьуна арайил хьасттегьен. Сагелай Iуьрччанди, рукъас аркьайи, рукъухаб тIубу аркьайи, гебур рукIайи гъилин рагIулди. Хабди тIубучIилди аркьайи ттунар. Ттунарикес акьуна рачалар, агIартай рангара рихьейи. Герек идедегьен рангарин ттунар арайил хьегу на башламиш аркьайи кьвадилкьван. Ке удигьай мебур акьас ягIархьуне Египетдин инсанарис, хабди джаллабурисра. Инсанари кьвадилкьванар аккихьайи джиларикк, кейхьайи цаларикесра хулан ибгIавел ухIас, батIарди агвас. Хъара бицIи кьвадилкьванар суманттарикес дуьркьанди шишалар, чантабур, хварджинар. Шишаларна чантабур ишламиш аркьайи хулан герек иде шейар икIас, къаб-ттур, кунар, хварджинар чиппин гъушу те-ме, Iелеф икIуна хIейвандил алийина рекъуъ гъас. Кьандихъди суман инсанар хъучучIуне кьвадилкьванар сусарихъ ахъатас. БатIар кьвадилкьван ппара хIа савкьат хIисаб аркьайи. Мебур акьуб мус хьучира хумбарин кар э. Гиштти идегуна вахтт алттвередегьен дишагьлибурис кьвадилкьвандин цIае накьишар, цIае джурабур ягIарвейи. Бабари чиппин усттавел шиберисра ирцIанди. Гьемишттин усттавелдихъ хъуттурфуна ягIар аркьайи авалдин вахттари хIа инсанари сусан хъучуркьувел. Хье вахттарихъас гъургъучин бегьемди джуре хьуная кьвадилкьванарин джуьрабур, гебур аркьа тагьарар. Ахир адавай духIуба акьас хьасе накьишар, рангар. Фиштти э пучин, са бицIи накьиш, са Iу ранг джуреттар гIачихьучин мертти джуре ве кьвадилкьван. Фабричный ттунарикес станокарилра аркьа кьвадилкьванар, миштти рехIетра э, дахира э, батIардира. Гъилин кьвадилкьванарис гьалра кьимат амичира гьалдин инсанарис кканве гъушуна халичабур аккихьас. Фас пучин, мебурихъ ппара ахъаджихIуна кканве, ттуттанас къикъи э, Iуьччучин рангар алчушуна чIир ве. Фи пучира, гъилин кьвадилкьвандихъ хъучархьаф фера ахьасттава батIарвелдисра цIуьппевелдисра, амма ахиран вахттари инсанарис кканди андава мебурихъас загьмат дивас.
Салихат Малагусейнова