Зурба хIуьппехъен

Къабанарин ХIеджиIуьмар Рамазанов хуная 1930 иса Типпигъарин хIуриъ, Агуларин райондиъ. БицIи вахттар гIеджиздина гашила ушуфе мин,те вахттари кьилди халкь касибди уйи.  ХIеджиIуьмарахъ хъай уйи Iу чи: ХIуьриперина Фатима. БицIигунан хаб маларихъасна, хIуппарихъас кам хьундава ХIеджиIуьмар.  Ппара  Iайи гашар мекIер айя исар и тебур. Са хIилла чарайис суман кIиркIуне ХIеджиIуьмара махьттабиъ са Iу классра.

Сара кIилин Iуьмур ушуная гин колхоздин хIуппарихъ.  Хабди хьуная ге чуданарин хIуьппехъенра. Лекулас  хахул чакма кам хьуна идеми дава ге.  Колхоздин хIуппехъен идегуна, 1977 иса гIаттивуна ая ХIеджиIуьмар депутатвелди Верховный Советтин ДАССРдин гIифу иса. Собранибур агуна, садпе  секреттарди райкомдин, Магомедов Зейнудин Джалалудиновича,  гъай хьуная ме Махачкалайиди собраниди учихъай. Собраниди верегунара, лекулас хахул чакма алдархъай хьуна адава ги.

«Е чан ХIеджиIуьмар, чакмабурна бармакчира алдахъ, аликI батIар лекар, кунар», — агъай хьуная мис хьира.

«Алдахъасттава, зе ресра кехIей фай весе зун тич», — агъай хуная ХIеджиIуьмара. 

Сагелай файдиная мис учин кIиркIа батIар цIуппе илгун лекар. Шиниккварин гудж ппара хьуна, аликIуна ушуная ме ге лекар саламиккди.

«Гьаттив, илгунди гъагьархьай лекра, фера алдаф суман ве лекул», — пуная ми учин шиниккварис.  Хаб аликIуная ми учин чакмабур. Гьеге учин чакмабур дала канвей хьуна адава  мис. Тис мис, училди адеттарис, гьучихьай гьуная ми учин лекар, фаях вас агъай. Те вахттари аркьай хьуная хIуьппехъенарин хIаягъ «День чабана» агъаф. Те хIаягъ, ХIеджиIуьмарас ирцIанди хьуная ппара шейэр: ягълукъар, кьумашар, хъара гьер джурайин шейэр идже зурба хIуьппехъен э пуна. 

Сагелай 23 февральди 2004 иса, акьуна идемарин хIаягъра, учIуная ме рекъуьъ учин хIуппарилди даран кьабахъди, шиниквари мева дад, чин весе агъадегьен. БатIарди угъуна ахьуна уйи хIа ибхьра. АлттархIуная мин рекъ, кьацIра Iекв даргвай, алчадивуна зав, угъай ибхь. Iайи угъай агуф, ушуная мин кIиркI, Кьулбан агъаф, милди фикьун чугас ми. Ппара руцуная ме дадахъас, джикIина адава мис дад. Адиная ме хаб хIуриди.

«Назпери, адава хье дад даран кьабахъ. ХIуппара аме ачикуна, учра адава нандиъра», — пуная ми учин ччиччис. Хабди пуная мебури чуданарис.

Сара хIуппарин чуданари вев ахъихьуная минарилас, ХеджиIуьмар гулуная пуна. Джалла хIурин инсанар, милицабур, миссиар, гъудгъулар адахъуна ушуная михъас руцас.

СеIет якьударис мебурис адиная хабар джикIиная агъаф.  Ахьуная ме  ругъуна хъван хьуна, амурдиъ адавай, гъудгъуларин  рухаъ. Файдина больницайиди,духттурарин кумакилди амурдиъ ачархьуна ая ХIеджиIуьмар.  ДакIина ккеттар хьуная ме. Ичира удигьай суман сагъвел илгуна адава мин. Iу исалас, 4 январьди 2006 иса киная ХIеджиIуьмар. 

ХIеджиIуьмаран хьирас агъафи Асия.  Асия учин шувалас Iу исанди бицIиф и. Асияра гьеге уч суман гIеджиз хизанарин руш э.  Ппара лихуб алчархьуна хьир э ге. Дад армиди файшухаб, баба язанаракехIей аркьай хьуная мин. Мисра бабахъай лиханас ппара алчархьуная. ХIа хьехаб Асии учин кIилин Iуьмурди кар аркьай хьуная усттуруджвелди хIурин клубиъ. Хабди уч ппенсиди ушухаб, учин сус атуна кардил ,уч айчIуная гидас. Сара нандира кар акьуна адава ми. Учин шувалас удигьай сакин гьеф э Асия. 

ХIеджиIуьмарахъна Асиихъ хъай уйи ери шиниккв, Iу рушна гIифу кIиркIв. Ерийикес сад бIицIи ами кьине. Аметтар: Гюльпери, Назпери, Рамазан, Кьулбан, Баджай, МехIемад-махьттабар кьиркьухаб гьер мукьариъ хурубара акьуна хIуькуматин курар аркьай ая. Гюльпери хуруна пединсттиттутиъ исторический факультет, кар аркьая Махачкалайиъ махьттабиъ. Назпери, хуруна пединсттиттут англо-немецкий факультет, кар аркьая мегIелимвелди «Миссинская СОШдиъ». Рамазана хуруна сельхозинсттиттут, кар аркьая Белгородский областиъ, Карачаевский райондиъ председательвелди колхоздин. Кьулбана аркьая рабочивел «Тпигская СОШдиъ». Баджина МехIемада хуруная пединсттиттут физкультурный факультет. Баджай э директор ДЮСШин, МехIемада мегIелимвелди кар аркьая «Тпигская СОШдиъ».

Нафият Шамсудинова