Мусульман уммайихъ хIекьдан Iу хIаягъ э хъаф. Сад Рамазандинф, сасра Кьулбандин хIаягъар. Ме Iу хIаягъ лап багьа э мусульман джемеIетис. Гьер иса дуньяйил яшамиш вея мусульманари аркьа Кьулбандин хIаягъ (Ид аль-АдхIа). ХIекьдан ме хIаягъ гьехъди адинаф Ибрагьим гI. с. пайгъамбардин вахттарилас мич. Ме хIаягъ аркьафе зульхIиджрайин вазала 10-пе ягъа. Гьер иса ме ягъан сан духIуба ве, фас пучин, хье исламдин календардилди (хIиджрайилди) йицIу ягъан джуревел ая Iуьрусарин календарихъ хъуттурфуна. Кьулбан аркьафе хIедждал ушу инсанарин хIедж ккиркIухаб.
Ме иса Кьулбандин хIа ягъ аттархьуная Iуьрус вазалан июльдин ерчIудпе ягъас, хIиджрайилди Зуль-хIиджа вазалан йицIудпе ягъа. Зуль-хIиджа уч ахиран цIеIудпе ваз э исламдин календардиъ. Мисаъ ая Арафайин ягъ. Арафайин ягъ джалла ягъарикес ке зурба ягъ э. Арафайин ягъара, гин удигь ягъарира, хIаягъар хъучадисттегьен сунна э сив ухIуб. Кьулбандин хIаягъара (Ид аль-АдхIа) сунна э багами дахи гъайшина, джанра Iуьччуна, багамин къулгунра акьуна, мазгитади ушуб хIаягъан къулгун акьас. ХIаягъан къулгун акьухаб э хIаягъ хъучучIаф.
Гьер иса аттрукьатти рукка Кьулбандин хIаягъан мал. Кьулбандин мал руккуб ппара хIа савабин кар э. Амма инсандин Iуьмурдиъ фарз э акьуб шиникквдин яшар бегьем верегунас хIекьикьа, хабди кьулбанра. Инсандихъас кьулбан акьас ахттигьар ая аттрукьахаб гьер иса кканчира. Кьулбан акьас кканди аяттар тегIди кей ве чиппин хIезур акьуна ая мал руккас, вахттуни ай руьхьесра хъучархьагъилди. Ге ягъа хъара савабин кураригI гIая хIаягъасттегьен сив ухIуб, хабди учин кьулбандилди сив хьатас. Нагагь вахттунис хIаягъан руьхьуь якк хъучадархьучин, кIилин ягъди гашила экьве агъайдава, сив гьатас ахттигьар ая джуре Iелеттилдира.
Кьулбан акьас руккас ахттигьар ая са исан яшунин укьар, хIуб. Нагагь цIегь, кьун руккас кканди аяхаб, мебурин ке ади кIил хьуна кканде Iу ис, миштти кIаре малра э, хьегъилди хьибу чIир IуьтIуф. ХIуппар руккайчин хIекьикьайис кIиркIахъас Iуд руккуна кканде агъа, рушахъас сад, кьулбан акьас сад руккучира ве. Деве агъа кIаре мал руккуна кьулбан акьас ахттигьар ая ери шувахъас.
Кьулбандис рукку малдин якк масса йис ахттигьар адава. ХIаягъас рукку малдик ягъниш кей ккандава- Iаттеф, суккур, Iул адаваф, ибурил эрдж алеф, хъара джуре ягънишар кеяттар. Хъара ахттигьар адава малдин удигь хIуьтте акьас кантI, са малдин удигь сасра мал руккас, йирхIас, гаш ккей, хьед кканди атас, дартIа кантIалалди руккас. ХIаягъан мал руккас ахттигьар ая яшар бегьем хьуна мусульман инсандис. Сунна э мал руккагуна кьиблайихъди алдаркуб. Ая хура дугIебур, агъа чIалар. Рукку малдин якк акьуна кканве хьибу пай. Са пай ирцIанде касибарис, са пай-къуншибурис, багунттарис, са пай – хизандис. Хулас ату паяникес гIихьа руьхьес хIаягъан суфрайис. Гьер хулан кайвани ме хIаягъ хьас Iу- хьибу ягъан удигьай аркьа хIезурвелар. Хулан мерттвелар, хIезур аркьа дахи акьуна ккане ямагар, хьурарикк аркьа садакьайин бахттабур. Аркьа бакъукъ але кьутIурар, арджирар. Хъара хIезур аркьа ракь, аш, аме сае джуре ямагар, гьертти бехIсунис суман дуьрхье суфрабур. Ке удигьай суфрайил хьуна кканде руьхьуьна яккар. Амма шариIети алтухъ булди дуьхьуь суфрабур дурус хIисаб аркьайдава.
Рамазандин хIаягъахъ хъуттурфуна, ме ягъа алтухъ алчушуб авейдава. Багу кIилар, къуншибур адичира, аметтар ме хIаягъахъди унахъуна э вереф мубарак акьас. Хъара хъаттиланде ме хIаягъарис сусара.
Ме хIаягъан ягъахъ хIаттарихъай барамбарди ахъутIуна аве шиникквара. Багами дахи, аликIуна чиппин ке батIар кунара, башламиш аркьа хIуригI гIаруцай мубарак аркьай, чIилIанара фай, завал аркьай ширинар, пиченибур, хъара джуре итте задар.
Луиза Гусукаева
