Дагъусттандин социальный развитинра трудайин министерствойи, касибарис гIеджизарис кумак бадалди, мебурин Iуьмурдин шартIар идже хьас, касибвелдиас мебур аттивас арайил акьуная «Социальный контракт» агъа проект.
Соцзащитайин идарабуриъ кардик кеяттари ахъаркьа ме проектихъас мисагI гIачучIас ккане халкьдис.
ГIерза ликIи касиб инсанарис, хъара фушра хъадай садтти яшамиш вереттарис йисе мугьлат чиппис са кар арайил акьас. Ме кардис проектти 250 агъзурахъ хъучархьуна пул йисе. ХIуькумати хIекьи йисе пул, гьер инсандил учил э фикир, фишттин иджвелихъди ишламиш акьасчин пул.
Исан ахир верегунас, Минтруд хъучушуна кканде 7 807 хизандихъ. ЯгIайин ягъас соцконтрактин консультаци бадалди гьучадиная 7000 инсан, контрактар хъитIуная 2565 инсанди. Мебурис аттархьая 211 миллион манатилас вартт. Хъара соцконтрактис кIеджар завал аркьая 3163 инсанди.
Фи э социальный контракт?
Социальный контракт – ми э садтти ая инсанарис, гIеджизди яшамиш вере хизанарис хIуькумати кумак акьасе пуна хъиртIан икьрар. Ме пул гъушуттифас хардж акьас хьасе хура усас, е дахьичин учис са бицIи суман кар дахъас. Инсанар, хизанар четинвелдиас аттивуб бадалди социальный проектихъ хъая учин мегIракатар. МегIракатар ишламиш аркьа нагагь инсандис кканхьухаб.
Фи ягIай кканде инсанарис?
Ме пул ишламиш акьуна кканде Iари социальный проектиъ агвар акьу шартIарис.
Найч хардж акьунчи ягIархьас, пул гъушу хизанди йина кканде соцзащитайиъди гьер вазалан отчет.
Хъара ягIай кканде, гьер са кумаки суман, ме соцконтрактира икьрардин Iудар багварил алчихьа джувабдарвел. ДехIела икьрар арайил акьастти фикир акьуна кканде вас ме герек ичин – давайчин, вафас мин шартIар кIилиъ гъас хьасчин, дахьасчин.
Фиштти хьасе, нагагь соцконтрактин шартIар кIилиъ дафайшучин?
Икьрар далгъванас акьас ме кардикес хьасе бина. Гьемилди джалла ирцIан пулара гъурзар акьасе.
Нагагь инсанди учи дахъу бицIи кар учин ахттигьардилди гъурзар акьучин, кIилди учи гъушу пулара са вазалан арайиъ хаб йина кканхьасе.
Икьрар ккиркIухабра са исан арайиъ соцзащитайи гьер вазала ахтармиш аркьай ахьасе мебурин курар.
Мишттин кумакик муш кихьас хьасе:
— хулаъ ая гьер са хизандил ягIайин прожиточный минимумдилас чIукь алчархьаттарифас (10 628 манат);
— садтти ая инсанарифас, нагагь кардин хIекьи 10 987 манатилас чIукь идехаб;
— Хизандиъ инвалид, е дахьучин ахъаджихIуна ккане пенсионер аяттарифас, хъара сасрабурифасра.
Ме кар бадалди найч гьучушуна кканде?
Гьерф уч яшамиш вере усан соцзащитайиъди, е дахьучин МФЦйиъди гьучушуна кканде. Кумакихъ муьхIтадж ичин, давайчин комисси ягIар акьасе.
Фишттин кIеджар завал акьуна кканде?
1) КIилди хулан хизанарин паспортарин копибур;
2) Шиниккварин свидетельство о рожденин копибур;
3) Хизандин свидетельство о бракейин копибур;
4) Джилин эеси э агъа кIеджар, нагагь учин кар дахъас кканди аяф идехаб;
5) Кар даркьа хизанарин трудовой книжкайин копибур;
6) Хурубан кIеджарин копибур;
7) Алиментар ирцIанхаб, ге кIеджарин копибур;
8) Пул хIекьдан миштти герек мукьуйиъди э хардж аркьаф агъа кIеджар;
9) Кредитин организациъ дахъу счетунин реквизитар;
10) КIеджук ликIи разивел учин персональный данныбур обработка акьас ахттигьар ая пуна;
11) КIеджук ликIи разивел икьрар хъитIанас, учин хизандиъ аядегьен 18 ис хьу инсанарин.
КIилди ме кIеджар соцзащитайи батIарди ахттармиш акьасе. Мебур кедавай гьудуркIа кIеджар хьухаб соцзащитайи учи фаша пасе.
Социальный контрактин къайдабуриъ ай ирцIан пуларин кьадар фидегьен э?
Пулун кьадар асуллу э мин гереквел фиттис ичин, гьегилас.
— Нагагь кар фадава инсан кардихъас руцахаб, икьрар хъитIу ягъанилас са вазалан арайиъ, хъара кар джикIихабра хьибу вазалан арайиъ йисе гьер вазала 10 717 манат пул.
— ИП дахъас кканеттис ирцIанде садтти сагелайс250 азур манат. ИП учетиъ ихьасра ирцIанде ме кьадарин гIуьфу процент дегьен.
— Мал-къара ухIас кканеттис ирцIанде верш агъзур.
Фиштти хардж акьас хьасе ме пул соцконтрактин къадабуриъ?
Пешакарвелдин хурубас, кардихъас руцай, хъара учин ариш-вариш дахъас.
Четинвелдиъ ая хизанарифас ишламиш акьас хьасе чиппис рехIетвел акьас: кан-лек, дарманар, мал-къара ухIагунас, шиниккварин мактабарис герек вере шейар гъушанас.
Ке хIа шартI э хардж акьу пуларин ахир иджвелихъди хьуб. Ме харджари хьудегьен ппара гагьдисттегьен хулас хайр файдеб.
Алдея ме икьрардил учин вахттра. Хьибу вазалалас са исалдидегьен.
Сур вахттари хъудуьхьуь багьанабур аяхаб ме икьрар ирхе акьасра ве.
Вахтт ккидиркIуна икьрар далгъу вахттра аве:
Нагагь ме хизан джуьре усаъди айчIуна ушучин.
ГIерза ликIи инсан кIичин.
ГIерза ликIи инсан инвалид хьучин.
Хъудуьхьуь багьана хъадавай пул дуз рекъуьъ хардж дакьучин.
Са чIалалди гъушу пул учин иджвелихъди дуз рекъуьъ хардж акьучин идже хьасе!
Салихат Малагусейнова
