ХIуьлин къизил балугъ (хIикат)

Авалдин вахттари са хIуьлин къирагъихъ яшамиш вей ахьуная Iусе дишагьли. Ахьуная ме экьуна арчIвая са багухъди ахъацIаркуная джигагьиъ. Гьалдисра ададарчIуна са бахттунис илгунафи мин хал. Дуйин варттал IуьчIаликк ккея чIул суман садтти хьуная​ мин дуламиш веяф. Фушра хъахьуна адава михъ. Шиниккв, шуй, багунф, къунши инсан ахьуна адава мин. ХIуьлин къирагъихъ агъучIа мехIсул адавай, ми уч гашила даккес хIуьлин лепейи гIадихьу къирагъихъди бицIи балугъар завал аркьай Iэлди ахьуная. Амма хIа пай вахттар вей ахьуная ме дишагьлин гашила.

ХIел-хIел аркьай ме хIуьл гъуту вахттуни, къаривас кIил адикIас давей илгванди ахьуная хулаъ гашила. Хабди хIуьл яваш хьу вахттуни, кIилин ягъ вей ахьуная мин къирагъихъди хъадихьуная балугъар, тахттабур, кIурар завал аркьай учин гереквелдис.
Са ягъарикес са ягъа гъутуная хIуьл. Угъуная са тIурфан угъал, йирхIай цIелепенара, завара рахвай, ракк гIартIаф суман​ гъайшиная кулак. Ахир заман гъайша джурайс гъутуная дуья. УчIуна мурттуъ гучIай-зурзай ахьуная ме. Са арайи адинная са тIурфан кулак мин джигагь гъайхьуна гъареф суманф. Ме вахттуни раккахъ хъирхIуная гьина ичин. ГучI хьуная къарис, ме вахттуни инсан адава мукьуйиъ фуш э пуна хъатаф раккахъ. ГучIайчира гъайшина ушуная къари ракк дахъас. Гьеме тушкин вахттуни, белик кумак герекди ая инсан ахьасе пуна.
Дахъуная къари ракк. Раккахъ ахъийина хIа ракушка ахьуная. Ракушкайин батIарвелди багь атIуна гъузуная ме. Ракушкайин IачIунигIас ичай ахьуная Iекун нурар. Ме хьира гъадивуна ракушка файдина алийиная усттулил, уч ушуная ракк алчакьас. Ме арайиъ унихьуная мис гьинанчин джил.
— Вас ппара миннат э, алмаркьа ракк. Ле кардихъас зун вас акьасе хIа хIуьлмат.​
Рази хьуная къари ми пе чIаларихъай, атуная ракк дахъуна. Санапуна хъаттархьуная угъал, сакин хьуная кулак, хулас ичиная Iекун нур. Ме вахттуни ява-яваштти дахъуная ракушка, ире цIантук суман. Ме дахъу вахттуни къарин чIалар хъахъуная. Ракушкайиъ ахьуная бицIи руш, къизилдин чIарар алеф, бегIлин улар аяф, учил алахъуна къизилдин кулагъара. Амма лекарин еринди ме рушан ахьунаф балугъин рудж э. Шад хьуная ме хьир шиниккв агуф. Гъушуна бицIи фурдакI, аккехъуна гIудул IуькIера алийная руш. Руш ая фурдакI ми ахъийиная тIагарихъ багамин рагъун садпе нурар киркьвагъилди, ягъуй мис хIуьлра аргвагъилди. Хабди учра ахъухьуная ме гърхьас шадтти, учин багуъ бицIиф ичира инсан хьухIела.
Ме гъархьу вахттуни, дахъуная мин хулан ракк, ачадиная са ухьтан русалка, кIилил жемчугдин таджра аликIуна. Гьучушуна гъушуна руш, йина мис неккра атуная хаб учин мукьуйиъ. Багами, зав куру вахттуни пушмалди хъуттурфуна рушахъра, гьучушуна къарилди атуна мин ахунил са къвацаъ ая жемчугра, пуная ми:
— Чугъ сагъул вас хIабаб, зе руш душмандигьас джин акьубан. Душманди аккетуне зе девлетар, экьу мукьар. Вахъди ппара хIа тIалаб э хIабаб, ате сара зе руш ве багуъ хьбцIур ягъдина хьибцIур Iуьша. Ме кардихъас зун вас акьасе хIа хIуьлмат.
Пуна ме чIалара, русалка гулуная хулаас. Багами кетIу къарис агуная учис ату жемчугар. Амма жемчугдис далара мин йиркIв шадтти ахьуная хуьлин къирагъихъди лепейи хъадихьуная балугъарис. Мисаъ завал акьуная балугъар ацIуна гагьдис гьуркIагъилди ахьуная мис.
КIилин ягъди ме къарин йиркIв алттвей ахьуная рушахъай фалирханди. Iуьш хьуф вей ахьуная рушан баб, йина неккра, атуна къарис гьергелай къвацаъ ая жемчугра багамис гуланди ахьуная. Аргвай-даргвай алттушуная хьибцIур ягъ. Ахиран Iуьшуй экьуная ме хьир гъадархьуна, рушан баб адисттегьен. Iуьшан сеIет цIеIуйиъ дахъуна хулан ракк ачадиная русалка.
— Зун зе руш гъас адифе, — пуная ми. – Вун акьу иджвел гъалиб хьуне душмандил. Те тушкин Iуьшуй вун ракк дахъуна, зе руш гъушухIела, раккра дахъуна атухIела э душмандил гъалиб гъушанас хьуф. Ме кардихъас зун вас акьасе хIуьлмат. Алдахъуна учин кIилил алдея тадж йиная ми хIабабас.
— Чугъ сагъул, — пуная ми. — Амма зас ме девлетар ккандава. Вун ахттигьар йичин, зас кканде хIел-хIел аркьай ве руш агвас.
— Вас гиранра аркьа ягъ хъудава, — пуная русалкайи.
Фай учин рушра гулуная ме хIуьлин хьеттигI. Ме вахттулас, гьер ягъа багамикестти хIуьлин къирагъихъ джиркIенди ахьуная мис кканедегьен балугъар. хIуьл яваш хьуна, хьед мертт хьу вахттуни аргвай ахьуная мис къизил чIарар але, бегIлин улар ая, балугъин рудж хъая​ руш.
Мишттин вахттуни къари агъай хьуная:
— Фидегьен ухьтан ягъду ягъа!
Луиза Гусукаева