Джалла дуьйил яратмиш акьунадегьен инсанарихъ хъая учин хе чIал. Гьерттис учин чIал багьа э. Ме кар бадала къанна садпе февраль адихьуная кIилди миллатарин хе чIалан агъ э пуна. Гьалдис ме хIаягъ джигьилф э. Мин тарикь хъучучIуная Iу агъзурпе исахъас хаб.
ЯгIайин ягъа ме ягъас ппара фикир ирцIанде хье хIуькуматиъра, хъара хье райондиъра. Хье хе чIал дагуланастти ппара джафа дивая хье шагьурариъ ая гIелимари, шаирари. Хъая хье агъуларин халкьдихъ «Агъуларин хабарар» агъа хье чIалан газитра. Гьалдис мебури ппара ликIиная шаирар, мегIнибур, адихьуная хе чIалан китабар. Хъара хье шиниккварис хе чIал кIвалас душурай пуна, мактабариъ гъая хье чIалан дарсар. Авалан вахттарихъ хъуттурфуна гьал ппара ибур ирцIанде ме кардис. Мактабариъ батIарди алучIуна шиниккварис хе чIал ягIар аркьа мегIелимари. Ягъан-ягъан дарс файшуфра кидавай, хъара батIарди хIезур аркьа мебури шиникквар ме хIаягъахъдира. Дарсариъ шиникквари агвар аркьа хье миллатин гIедатар, ахъаркьа хье чIалан шаирар, хIикатар, аркьа мегIнибур. Хъара мегIелимари шиникквар гъа авал заманайин шейъэр ая мукьариди, ахъаркьа гебурихъас тарикьар.
Амма фидегьен загьмат алийичира сасадар ая фишттира хе чIал варттал даркьаттар. Удигь кIил акьуна дадар-бабарихъас хъучучIуна шиникквара чIал ягIай дагъургъаттар, фурс кей хе чIала гъудургъай Iуьрус чIала гъургъаттар. Хъара ая хIа яш хьу инсанар авал заманайи хье чIал дала лезги чIал хуруттар, гьал фидегьен хье чIал хуручира кIили фадарцанттар. Ая сае джуьрайин инсанара фидегьен шагьурариъ яшамиш вейчира хе чIал хум гьудартаттара.
Агъул чIал ацIуна бина хъая чIал э. Гьер са миллатин арайиъ учин чIалас зурба кьимат ая. Гьемиштти агъуларин миллатисра учин хе чIал ппара багьа э. Гьер миллатин учин чIалахъ хъуттурфугуна гIедатар ягIар аркьа. Джалла миллатари чиппин хе чIал ухIуна кканде йиркIуралас гьадартай. Байирдиъ нае чIалалди гъургъучира, хулан гIанаъ хе чIал ишламиш аркьай кканде. ЧIал адавахаб миллатра андаваф хIисаб э. Хе чIал гулучин, яваш-яваштти миллатра гуланасе сасра миллатарихъай гIачахъуна. Алтухъ фикир хъудава инсандин хиял хьасе гьакIан гафар дала дава пуна. Амма гьер са гафунин мегIна ухIугуна э хье чIалра арайил амилгванф, гьер са инсандин ахттилатин гъавурдиъ архьаф. БатIарди фикир акьучин хе чIал гьер милллатин мерI э. Гьер инсандис учин хе чIал ягIагуна, миллатин арайиъ нуьхIуьбат ве, инсанарин чаб чиппин арайиъ хIуьлматра ве. Хе чIалахъай хIа инсанари ирцIанде чиппин Iекьул, гIедатар, гIилми.
Джигьилари хе чIал кидавай хъара джуьре чIалар ягIар аркьа, гьер чIалаъ учин нугъат ая, учин ухьтанвел ая, амма джалла инсанарис учин хе чIал джаллайиласра алтухъди ягIай кканде. Хьин гьертти хье валадарисра бицIи ами димари ягIар аркьай кканде хе чIал. Шиниккв Iашуна ами хе чIал йиркIураъ учIас акьуна кканде. Гебурис хе чIалалди хурай, ахъаркьай кканде хIикатар, аркьай кканде мегIнибур. Миштти хьучин валадис учин хе чIал ягIархьас ппара рехIет хьасе.
Батитай Габибулаева
