Тпигъарин хIуриъ авала суман ппара хIа инсанар андава. АликIуна бухари-бармакара, хъацуна хIа ккулара те вегIдабури гим ацIуна аверефи хIурин хIа идемари. Аверефи хумбар экьвас завалвере усара. Чипин хулан, байирдин кар ккиркIугуна, гIаттархьуна, мугьлат хьу вахттуни, гъилин иш–пешара фай верефи рагъугь экьвас, эл ккеттвес, бизарвел алавес мебура.
Мисарил ахъаркьафи хIуриъ ая цIае ахттилатар, дуьйин хайир-хабарар. Гьал ме кардис хьуная телефонар. Найчра адайчIуна хулан гIанаъ ягIарве фи хабарар айчин дуьйиъ. ДехIела э гьал гимил эркьва алтухъ инсан адаваф, эркьва хIа инсанара чукье амеф. ХIа инсанар хуланра, хIуринра баракатар э.
Сад хьехъ хъаме баракатарикес Байранкиз Мусаевна Курбанова (Духарин) э. Хуне ме са агъзурна ерчIу вершна хьибцIурна якьудпе иса. Дадас агъафи Муса, бабас – Iейша. Ерхьи шиниккв хьуне ме хизандиъ. Авалдин вахттари чиппин мал-къара, уза хуппур, уцас гIар хъаяхаб, хизан девлетлу хIисаб аркьайи, мишттинттарис агъайи кулакар. Гьаме кардиккес ккеттархьуна адава мебурин хизанара. ХьибцIурна муядпе иса малара, хIуппара, джилара фаттивуна гьикуная мин дад галариъди колхозарис IуькIер акьас. Ме гIачархьуная ке цIайи гьику группайигI. Уха хьед, Iеле гуни, экьвас хал адавай, лихубра алчархьуна кучевелдилас ушудегьенттар джалла кIиная. Те вахттунис Байранкъиз-хIабабан хьуная Iу ис.
Дадра дахи кIина, бабас алчархьуне зулумдалди лихуб. Iуссе дадра, бабра, ерхьи шиникквра алчархьуная мил. Са Iу исалас гъайшиная ке зулум дегIви хье вилаятиъ. Байранкъиз-хIабаб суваъ ая бицIи руш хьуная хIабабахъай, дегIвин хабар адигуна. Вартти суваъ аяттар ади суваъди адавейи тегуна. Вартти суваъ авейи колхозар, ади суваъ – чиланар. Вартти суваас адади хумбар Iешай хьуная, дегIви гъайшине, хье эскерар файшуне агъай. Ме вахттунилас хъара четин хьуная мебурис. Гашара, мекIера, азиятара алчархьуная. Iелеттис чара хьас хьид хьугъилди верефи кIуьтIара фай гунчIарис. ГунчIар агъаф джуярин мерIерис. Хабди акьуна тIишилай Iелефи мебур. Даран кьабарихъди, дуьхье сувариъди верефи бабарихъай меджарис, парIар аттивас Iелеф адавай. Гьемебурилди и мебур дуламиш хьуф.
Учин вахтт хьуф ушуная Байранкъиз-хIабаб джалла учин къатти ая шиниккварихъай макттабиъди. Иджи батIарди дарсар ягIарвей хьуная мис, амма бабас кумак адавай хьундава мивас мактабар ккиркIвас. Садпе класс дала дахуруна ушуная кар акьас. ЕрчIу-йицIу ис хьухаб башламиш акьуная лиханас.
Шиникквар кегъархьуф хуппай рехIет хьуфе агъа чиппис. Хулаъ хьуная къулугъчи ке хIа кIиркI Кьулбан. Те вахттуни КьецIарин Раджаб колхоздин бухкалтер и. Мис ягIархьуне ме шиниккв келла хъаяф. Гьикуне колхоздин паттаас хурас. Сара хурун адеф хьуне Кьулбанакесра колхоздин бухкалтер. Ппара кумак акьуная сара ми учин чияр-чуппарис.
Са агъзурна ерчIу вершна гIифцIурна ерхьидпе иса ушуная шувас. Шувас агъайи Малуттин. Мебурис хьуная ерчIу шиниккв. Хьибуд гебурикес бицIи ами кIиная гимикIер агъа итталифас, ерхьид амилгуне. Хал ацIу шиникквара ай, хулан кара, хIуькуматинфра аркьайи Байранкъиз-хIабаба. Колхоздин кардилра вейи, интернатариъ кунар Iуьрччанфра и, къаравулвелара, нянькавелара аркьайи. Багами дахи вейи Гъудгъуларин Фума суваъди, хьибу истти хьуная мебур тисаъ. Iуьшан цIесайис рукьайи хулаъди, хабди вейи интернатарин верш ахунин лехIефар Iуьччанас, Iуьччуна мебура хаб муяйис учIайи рекъуьъ Фума суваъди. Хъай бицIи шиникквара илгванди Iуьшар аркьай сувариъ, мехьериъ. Алчархьайи гьер джурейин курар.
Са нубатиъ хъай учин хуттулра уйи Байранкъиз–хIабаб суваъ. Угъа ягъ хьуная, уза хIуни угъаликкес гьишина ачушуная салаъди. Нанди узуна, фиркьа, Iаршайдалара салаъ иджи э пуна ачушуная узас. Са вахттра дахьуна хъая бицIи хуттула унахъуная мисс. Гьагьрай, фиегьан акьуф пуна, аттархьуная джилихъди. Са кар давахаб унахъасттавуйи ми зас пуна. Фи акьуф пуна хабаргъулангунас, са унра хъай ахъуне гьете салан гъвад. Гъвадил алди уйи са хIа вецра хъай. КьацIра йиркIуралас вейдава агъа Байранкъиз-хIабаба учис те кар. Тегуна зун Аллагьди ухIуф э агъа ми.
Сувариъ аядегьен гагьди Байранкъиз-хIабабас агуная хIучар, багнишар. Амма ягIара ппара гучI ирхIуфттава агъа ми учин йиркIураъ.
Гьемишттин зурба йиркIвар ая инсанар кам дакьурай хье хIурариас!
Луиза Гусукаева
