Джаллабурис ягIа хье Дагъусттандиъ гьер джуре миллатар аяф. Амма гьерттин чиппин гlедат ая фиштти цIакинар аркьайчин. Авалдин заманайи шувас верефдавуйи сасра миллатарис, е хьир аркьафдавуйи джуьра миллатин. КIиркIас сус гlаттивас пегуна хIа кар хIисаб аркьафи. Идегуна джалла багунттари гьучихьафи чиппис ягIа шибер.
Верефи агъа Хьидин Iуьшан ягъа тин пас хъара химис ягъа бабна абаб. ТIубул хъикIас вей хьуная джуьмIайин ягъа, багунттарикес Iу идеми. Гебурив фавей хьуная тIубул са берхIемин кьумаш, са гвегIенар, са дамашникар, хаятI ягълукъ, келагъан, сегIбун, пул къа манат, гIуьфцIурна гIуьфу манат. НикехI аркьа усаъ аверефи рушан дадна наврузбег, е гебурин багунттар.
ТIубул хъикIухаба гьер хIефттайиъ верефи агъа аларуцас сусал, хlуьяг акьуна, кьутIурар хъара Iуьферар фай. Хуппай хIа ишан кихьагуна сусан къатир ая ягъа шейъэр фай верефи йицIу-цlегIуьфу хумбеф. Сусахъ хъучихьас гъарефи килагъан, харалчик, шаль хъара ттунин беIер, калушар, хIа тIабакIиъ ая бахттабур, ацlу рудар, якк, чехир, гIерекьи, ччам, гIурин бадра, рудж.
ГIур файшуттарин бадрайиъ ихьай хьуная муталин кьутIур хъара гуни, Iари гьидикас бадрабур. КIиркIан демар ая ягъа сусан хулаъ хъучучIафи нирхIар ругIас.
Садпе ягъа аркьай хьуная кIиркIас цIакIин, абкьанин хаб. Гьете Iуьшуй хъучучIай хьуная рушан хулаъра цIакIин суман маджлис. Аркьай мегIнибур, лихъунар, зарафатар хъара кейхьай хьуная цалар, хатIар акьай язанар акьафе э агъай, фичинара хъадикIесра гIедат хьуная. Гьете Iуьшуй аркьай хьуная кьутIурар са йицIуд-цIеIуд.
Гьегебурикес сад-Iуд, фачиянди мегIнибур хъихьаттарис хъара джигьиларис. Хlа табакI Iэсидайин, Iуд-хьибуд къабариъра агьартай хьуная. Сусахъ ахъатас. Iудпе ягlа, абкьанин хаб сус гъас верефи. ХъадикIес алучIафи наврузбег, наврузбегдин лекар, раккаас ачаверегуна артафи гис гьечар, гъурагъалар. Идегуна кIиркI алучIафи тlагариас учIас. Гихъай гьартафи нукервелди мин багун са кIиркIра. Тавурал але джигьилара гьикафи сус гъареттарихъай.
Нагагь варха идехаба хIейвандил алиянфи, багу идехаба хъихьай мегIнибура верефи хьилаба. Рушахъай гьикай хьуная: Iу ахун, Iу лехIеф, Iу Iурдеккен, са берхел, са сундукь ацlу гвегIенар, дамашникар гьикай хьуная, джигьизар агъай, гьелбияр, хъуьнтI джика ягълукъар. Фачиянас наврузбегдин мукьу–багунттарис. Джалла багунттарис кихьафи джигьизар. Са одеколон, Iурдеккен акьас агъай са митIри кьумашин, шаль, сеIбун. Хуппай шейъэр алийина Iерабайил гьикафи.
ХIаф, бицIиф, Iуьссеф дапуна, кIилди джемеIет завал верефи демарихъ. Наврузбег сус ая усаъ экьвафттавуйи. Хуппай сусахъай вес ахттигьар адавуйи чуппарис, ададарис, дадас. Лихъванас аркьафи сус, гIалашувари аркьафи гис шабашар. Хулан раккаас ачавестти алчархъафи бурунз, хъайфатар. АргIас аркьафи суса лекулди шушайин къаб. Сус хулаъ ачафайдегуна гин хириъ ирхIафи са бицIи кIиркI. Багамикестти сусан бабарис гьучагъафе хунча. Хунчайин аверефи: хинтIукувур, хъайфатар, Iу митри рекIве кьумашин, пул хъара джуреттар.
Сус хулаъ файдина Iудпе ягъа багами хIуринттари ихьафи хунча агъай, гьертти учин гъилихъ хъаяф. Сусас джурейи кIиркIас джурейи. Дамашникар, гвегIенар, къирмизи, са садари джан кеми ккекк файдина аверефи, хуппай кIиркIарис кьисса аверефи (тамбаку архъаф) чиппис кьабул хьуф гъуршанфи гебури дакканф ами артафи. Сус хумбарихъай экьуна аверефи, наврузбег дусттарихъай.
Хьибудпе ягъа сус хьеттил гъарефи, гвар хъаттивуттис фачиянфи са дасмална дамашникар хъара гвегIенар. Гьучархьудегьенттарис фачиянфи хъайфатар, Iэсида. Хуппай хьед фай адегуна, аккикIафи хьар, суса аркьафи гунивар, муталин кьуттурар, гебур фачиянфи мукьу-багунттарис, къуншибурис. Амма авалдин гIедатар хIа пай хум гьатуная. ХIа пай кIили гъай андава агьалдин цIакIинарил. Са ягъан арайиъ акьуна ккиркIва цIакIинра.
Авалан гIедатарикес аме сусна кIиркI хъаттгъаре гIедат хъара цIае къавумари сур-сурис гьертти учин гъилихъ хъая савкьатар хIаф-бицIиф дапуна багъиш аркьаф. ГIедатар хум гьадату гагьдисттегьен чIалра гуланасттава. Гьер миллати учин гIедатар ухIуна кканде.
Жавгарат Хамазаева
